Жобаның өзектілігі қазақстандық заманауи әдебиеттің, әдебиет ретінде, шығыс әдебиетінің ұлттық фольклор мен мифологиямен байланысын жоғалтпай, көбінесе дәстүрлі құндылықтар мен тұжырымдамаларды ұстанатындығында.
Өткен этностың белгілі бір алтын ғасыр ретіндегі бейнесінің симбиозы үшін ең қолайлы көркемдік форма, оның ең үйлесімді өмір сүруін көрсететін үлгілі кезең және идеалды үлгілерге сәйкес рефлексия мен үйлесімділік қажет қазіргі заман әдеби ертегіге айналады. Әдеби ертегі қазіргі қоғамның ұжымдық (бейсаналық) үміттерін көрсетеді, қазіргі қоғамға жетіспейтін архетиптік бейнелерді «басқарады» және сонымен бірге белгілі бір қоғамдастықта қабылданған үлгілі мінез-құлық нормаларынан ауытқуларды көрсетеді. Әдеби ертегі, фольклорлық, сиқырлы ертегі сияқты, көбінесе сынақ жүйесінен өтетін кейіпкердің басталуы, қалыптасуы және өсуі туралы сюжетті жүзеге асырады. Сондықтан бұл жанр, әдетте, өтпелі дәуірлерде белсендіріліп, бифуркацияның белгілі бір нүктелерін анықтай отырып, әлеуметтік хаосты үйлестіруге» көмектеседі». Соңғы екі онжылдықта ондаған заманауи авторлар ұсынған қазақстандық әдеби ертегінің және ертегі мәтіндерінің қарқынды дамуы біздің болжамымызды растайды. Әдеби ертегі, әдетте, психологиялық тұтастығы ұқсас мәтіндермен қалыптасатын жасөспірімдерге арналған (оның ішінде қазіргі заманғы қиял, фольклорлық ертегі мен мифтің өзегі бар эрзац жанры). Алайда, қазақстандық әдеби ертегі постмодерндік эстетикада безендірілген ересек аудиторияға да жиі жүгінеді. Ол өткір әлеуметтік өзгерістердің қазіргі кезеңінде өзекті болған Мәңгілік проблемаларды көтереді, қазіргі қазақстандық ертегінің «Қос адрестеу» феномені жеке терең зерттеуді талап етеді.
Жобаның мақсаты – қазіргі заманғы қазақстандық әдеби ертегідегі негізгі архетиптік бейнелер мен сюжеттердің функционалдығын анықтау, жіктеу және анықтау, сондай-ақ қазіргі қазақстандық жазушылардың үлгілі (архетиптік) әлеуметтік модельдер туралы, олардан ауытқу нысандары мен себептері туралы, Қазақстандықтардың жас ұрпағы әлемінің бейнесін қалыптастыру мәселелеріндегі авторлық ниеттер туралы түсініктерін белгілеу болып табылады.
| Күтілетін нәтижелер | Қол жеткізілген нәтижелер |
| Жоба бойынша көркем материалды жинау және өңдеу | Жоба тақырыбы бойынша көркем материалдарды жинау және өңдеу жұмыстары жүргізілуде (Ю.Серебрянский, Л. Калаус, Е. Клепикова және т. б. ертегілері). ҚазҰПУ-да көркем және аналитикалық материалды апробациялау міндеттеріне сәйкес. «постмодернистік прозадағы Автор және Батыр» пәні бойынша силлабус, магистратураның 1 курсы, Орыс тілі және әдебиеті кафедрасының базасында Әдебиеттану мамандығы (кемінде 3 кредит) әзірленді. Силлабусқа қазақстандық әдеби ертегінің теориясы мен тарихы бойынша бөлімдер енгізілген. Жұмыс жалғасатын болады. |
| Қазіргі заманауи қазақ ертегілерінің жанрлық кіші түрлерін жіктеу және каталог жасау; | Қазіргі заманғы қазақстандық ертегілердің жанрлық кіші түрлерінің каталогын жасау және сыныптау бойынша жұмыс жүргізілуде, онда Талданатын көркем мәтіндердің тізбесі ұсынылатын болады (Гүлдана Мұхтарбекқызы, Нұрсәуле Тілдебаева, Әлімжан Такумова, Юрий әдеби ертегілері). Серебрянский, Ольга Марк, Михаил Пак, Анастасия Кириенко, Дария Джумагельдинова, Нұрсұлу Шаймерденова, Лили Калаус, Зира Наурызбаева, Альфия Макаримова, Ксения Рогожникова, Есімбек Амриев, Елена Клепикова, Людмила Мананникова, Елена Зейферт, Светлана Позднякова және т. б.) қазіргі уақытта әдеби ертегілердің типологиялық сипаттамалары анықталуда (поэтиканың басым элементтері, система образдар, хронотоп, стилистика, әдеби бағытқа/ағымға жатады). Жұмыс жалғасатын болады. |
| талданатын көркем мәтіндердің неғұрлым толық тізбесін жасау; балаларға арналған әдеби ертегілердің, ересектерге арналған әдеби ертегілердің типологиялық сипаттамаларын анықтау; талданатын мәтіндердің белгілі бір әдеби бағытқа/ ағымға жататындығын анықтау; | Талданатын көркем мәтіндердің тізбесін жасау; балаларға арналған әдеби ертегілердің, ересектерге арналған әдеби ертегілердің типологиялық сипаттамаларын анықтау; талданатын мәтіндердің белгілі бір әдеби бағытқа/ ағымға (модернизм элементтері бар реалистік немесе постмодерндік эстетика) жататындығын анықтау бойынша жұмыс жүргізіледі. Жұмыстың осы кезеңінің мақсаты – әртүрлі жанрдағы табиғаты мен түрлі фокус-топтары бар қазақстандық әдеби ертегілердегі негізгі архетиптік бейнелердің көркемдік және әлеуметтік функционалдығын анықтау. Жұмыс жалғасатын болады. Цюрих университетінің тұғырнамасында ҚазҰПУ-мен бірлескен жобаның аналитикалық материалы апробацияланды. Осы жоба аясында Ю. Серебрянский («Балқаш», «шопандар-егіздер»), Л. Калаус («Света и Бултох»), Е. Айла және Н. Сакавова («ересектерге арналған Ертегілер») мифологиялық құрамдас бөлігі және аймақтық компоненті бар ертегі мәтіндері бойынша сабақтар дайындалып, өткізілді.. Цюрих университетінің сайтына қазақстандық ертегілердің авторларымен сұхбат дайындалып, жүктелді. Цюрих университеті курсының материалына Л.в. Сафронованың, э. т. Жанысбекованың «ересектерге арналған Қазақстандық ертегілер» атты ғылыми мақаласы, олардың реалистік немесе постмодернистік эстетикаға қатыстылығына байланысты қазіргі қазақстандық ертегі мәтіндеріндегі мифологиялық мотивтер мен оларды трансформациялау тәсілдерін бейнелейді. |
Зерттеу тобының құрамы:
1) Жанысбекова Эльмира Төлегенқызы PhD докторы. Ғылыми қызығушылықтары — мифопоэтика, психоаналитикалық әдебиеттану, Қазақстанның қазіргі әдебиеті.
2) Сафронова Людмила Васильевна, филология ғылымдарының докторы, профессор. Жобаның барлық ғылыми міндеттерін жүзеге асыруға қатысатын постдокторанттың ғылыми кеңесшісі, мақалалар мен монографиялардың бірлескен авторы, ЖАОК платформасында курс оқытушысы. Ғылыми қызығушылықтары — психоаналитикалық және когнитивті әдебиеттану, постмодернизм, авторлық-кейіпкерлік тәуелділіктердің типологизациясы, Ресей мен Қазақстанның қазіргі әдебиеті.
2022 жылдың жарияланымдар тізімі: 2022 жылға мақалалар жариялау жоспарланбаған.
